رتینوپاتی دیابتی یکی از عوارض میکروواسکولار دیابت است که به‌دلیل آسیب به رگ‌های خونی شبکیه چشم رخ می‌دهد. شبکیه، لایه‌ای نازک از بافت عصبی در پشت چشم است که نور را دریافت و سیگنال‌های عصبی را به مغز ارسال می‌کند تا تصاویر را تشکیل دهد. در دیابت، افزایش مزمن قند خون ممکن است به دیواره‌های رگ‌های خونی کوچک در شبکیه آسیب برساند که این آسیب ممکن است به نشت مایع یا خون، انسداد رگ‌ها و در نهایت کاهش بینایی منجر شود.
انواع رتینوپاتی دیابتی
ادم ماکولا ناشی از دیابت
ادم ماکولا در افراد مبتلا به دیابت به تورم یا احتباس مایع در ناحیه ماکولای شبکیه، که مرکز بینایی دقیق است، اطلاق می‌شود. این عارضه یکی از شایع‌ترین و خطرناک‌ترین عوارض رتینوپاتی دیابتی است که ممکن است به کاهش شدید و دائمی بینایی منجر شود. ادم ماکولا ممکن است در تمامی مراحل رتینوپاتی دیابتی رخ دهد.
رتینوپاتی دیابتی تحت تأثیر چندین عامل خطر قرار دارد که احتمال بروز و پیشرفت این بیماری را افزایش می‌دهند؛ مانند:
پیشگیری از رتینوپاتی دیابتی مستلزم مدیریت دقیق و همه‌جانبه دیابت و عوامل مرتبط با آن است.
این روش‌ها به تشخیص دقیق مرحله و شدت رتینوپاتی دیابتی کمک می‌کنند و برنامه‌ریزی درمانی مناسب را امکان‌پذیر می‌سازند.
درمان رتینوپاتی دیابتی بسته به مرحله بیماری و شدت آسیب‌های شبکیه متفاوت است. روش درمانی مناسب بسته به وضعیت بیمار توسط چشم‌پزشک انتخاب می‌شود و در بسیاری از موارد، ترکیبی از روش‌های زیر برای دستیابی به بهترین نتیجه درمانی استفاده می‌شود. انواع درمان‌های رتینوپاتی دیابتی عبارت‌اند از:
در این روش، داروهایی مانند افلیبرسپت و بواسیزومب مستقیماً به داخل چشم تزریق می‌شوند. این داروها رشد عروق خونی غیرطبیعی را متوقف می‌کنند و مانع از نشت مایعات و خون به داخل شبکیه می‌شوند. این روش برای درمان ادم ماکولا و کاهش تورم شبکیه کاربرد دارد.
در این روش، پزشک با استفاده از پرتوی لیزر، نقاط خاصی از شبکیه را که عروق خونی رشد غیرطبیعی داشته‌اند، می‌سوزاند تا از رشد غیرطبیعی عروق خونی جدید جلوگیری شود. این روش برای جلوگیری از خون‌ریزی و کاهش خطر از دست دادن بینایی در مراحل پیشرفته بیماری کاربرد دارد.
در موارد شدید، زمانی که خون‌ریزی گسترده‌ای داخل زجاجیه (مایع ژله‌ای داخل چشم) رخ داده یا شبکیه از جای خود جدا شده باشد، از روش جراحی ویترکتومی استفاده می‌شود. در این روش، جراح مایعات آسیب‌دیده چشم را خارج و زجاجیه را با ماده دیگری جایگزین می‌کند.
* در مراحل خفیف تا متوسط رتینوپاتی دیابتی غیرپیش‌رونده و درصورتی‌که ادم ماکولا وجود نداشته باشد، کنترل دقیق قند خون، فشارخون و چربی خون می‌تواند پیشرفت بیماری را کاهش دهد یا متوقف کند.
* در موارد شدید رتینوپاتی دیابتی غیرپیش‌رونده و درصورتی‌که ریسک زیاد پیشرفت بیماری وجود داشته باشد، خط اول درمان لیزر پیآرپی (PRP) است.
* در موارد پرخطر و شدید رتینوپاتی دیابتی پیش‌رونده، لیزر پیآرپی (PRP) و تزریق مهارکننده‌های فاکتور رشد عروقی پیشنهاد می‌شود.
* در بیماران رتینوپاتی دیابتی همراه با ادم ماکولا، تزریق داخل چشمی مهارکننده‌های فاکتور رشد عروقی به‌عنوان خط اول در نظر گرفته می‌شود.
به‌طور خلاصه، رتینوپاتی دیابتی یکی از جدی‌ترین عوارض دیابت است که ممکن است بدون علامت آغاز شود و درصورت عدم درمان، به نابینایی منجر شود. مهم‌ترین اقدام برای پیشگیری و کنترل این بیماری، مدیریت دقیق قند خون است. معاینات منظم چشمی، حتی درصورت نداشتن علائم، نقش کلیدی در تشخیص زودهنگام و جلوگیری از پیشرفت بیماری دارد. روش‌های درمانی مختلفی مانند لیزر، تزریق داروهای مهارکننده فاکتور رشد عروقی و جراحی وجود دارند که در مراحل مختلف بیماری قابل استفاده هستند. با کنترل سبک زندگی، رعایت توصیه‌های پزشکی و پیگیری مستمر، می‌توان خطر رتینوپاتی دیابتی و ادم ماکولا را کاهش داد و از آسیب‌های جبران‌ناپذیر چشمی جلوگیری کرد.
