استئوآرتریت (آرتروز) نوعی بیماری مزمن مفصلی است که در آن، غضروف‌ها و بافتهای محافظ انتهای استخوان‌ها دچار آسیب می‌شوند. غضروف باعث می‌شود انتهای استخوان‌ها بدون ساییدگی روی یکدیگر حرکت کنند. در بیماران مبتلا به استئوآرتریت، غضروف شروع به تخریب می‌کند و علائمی مانند درد، سفتی و محدودیت حرکتی در مفصل ایجاد می‌شود.
استئوآرتریت نوعی بیماری مفصلی است که ترکیبی از عوامل التهابی، مکانیکی و بیوشیمیایی در ایجاد آن نقش دارند. در استئوآرتریت، نه‌تنها غضروف مفصلی دچار آسیب می‌شود، بلکه استخوان زیر غضروف، بافت سینوویال، عضلات و رباط‌های اطراف نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرند. عوامل بیومکانیکی مانند فشار مزمن بر مفاصل، آسیب‌های قبلی، ترکیبات التهابی و آنزیم‌های تجزیه‌کننده غضروف از مهم‌ترین عوامل ایجاد و پیشروی بیماری استئوآرتریت هستند. این فرایندها به مرور موجب بروز علائمی مانند درد، سفتی، کاهش توانایی حرکت و تغییر شکل مفصل می‌شوند.
استئوآرتریت ممکن است فقط یک مفصل یا هم‌زمان چند مفصل را درگیر کند. مفاصلی که بیشتر درگیر می‌شوند عبارت‌اند از: زانو، لگن، دست‌ها (مفاصل انگشتان و پایه شست)، ستون فقرات گردنی و کمری. استئوآرتریت ممکن است علائم مختلفی داشته باشد که شدت این علائم بسته به محل مفصل درگیر و شرایط بیمار متفاوت است. شایع‌ترین علائم عبارت‌اند از:
این علائم ممکن است به‌مرور باعث محدودیت حرکتی و کاهش کیفیت زندگی فرد شوند.
عوامل مختلفی ممکن است خطر ابتلا به استئوآرتریت را افزایش دهند. اغلب افراد مبتلا به استئوآرتریت یک یا چند عامل را دارند:
رعایت اقدامات پیشگیرانه خطر ابتلا به استئوآرتریت را در بیماران به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد یا روند پیشرفت آن را کند می‌کند.
تشخیص استئوآرتریت توسط پزشک متخصص و براساس ترکیبی از عوامل شامل شرایط بیمار، سابقه پزشکی و علائم بالینی صورت می‌گیرد.
استئوآرتریت نوعی بیماری مزمن است که سیر آن در طول زمان ممکن است متغیر باشد. با گذشت زمان، علائم ممکن است بهبود یابند، ثابت باقی بمانند یا به‌تدریج بدتر شوند؛ به‌ویژه اگر عوامل زمینه‌ای مانند اضافه‌وزن به‌درستی اصلاح نشوند. درحال‌حاضر درمانی برای کند کردن روند پیشرفت استئوآرتریت در دسترس نیست. بااینحال، درمان ممکن است به تسکین علائم، بهبود توانایی حرکت و کمک به حفظ سبک زندگی فعال کمک کند. درمان استئوآرتریت شامل ترکیبی از روش‌های غیردارویی، دارودرمانی و در برخی موارد، جراحی است. انتخاب روش‌های درمانی برای هر فرد به‌طور اختصاصی و براساس شدت علائم و محل درگیری مفصل، میزان دشواری در انجام فعالیت‌های روزمره و ترجیح شخصی بیمار تعیین می‌شود.
درمان‌های موضعی
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی موضعی (NSAIDs) روی پوست مفصل استعمال می‌شوند و در کاهش درد به‌ویژه در مفاصل دست و زانو ممکن است مؤثر باشند.
کرم موضعی کپسایسین (capsaicin) در برخی بیماران ممکن است در کاهش درد استئوآرتریت در مفاصل دست و زانو مؤثر باشد. برخی افراد هنگام استفاده از این کرم دچار عوارضی ازجمله سوزش، گزگز و قرمزی پوست می‌شوند و به همین دلیل، این دارو معمولاً به‌طور گسترده استفاده نمی‌شود.
درمان‌های خوراکی
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی خوراکی (NSAID) ازجمله ایبوپروفن، ناپروکسن و سلکوکسیب باعث کاهش درد و التهاب می‌شوند. زمانی از NSAIDهای خوراکی استفاده می‌شود که سایر روش‌های درمانی (ازجمله روش‌های غیردارویی و موضعی) نتوانسته باشند علائم را به‌طور مؤثر کاهش دهند. با توجه به عوارض جانبی این داروها، استفاده طولانی مدت از NSAIDها توصیه نمی‌شود.
مصرف مکمل‌هایی مانند گلوکزامین و کندرویتین در برخی بیماران ممکن است برای کاهش درد و تقویت مفصل کمک‌کننده باشد.
تزریقات داخل مفصلی
تزریق داخل مفصلی استروئیدها: استروئیدهای داخل مفصلی معمولاً برای بیمارانی تجویز می‌شود که به سایر درمان‌ها پاسخ نداده یا امکان مصرف داروهای دیگر را نداشته باشند. براساس شرایط بیماران، پزشک تعداد دفعات و فواصل تزریق را تعیین می‌کند.
تزریق داخل مفصلی هیالورونیک اسید: هیالورونیک اسید ماده‌ای طبیعی است که در مایع مفصلی وجود دارد و به روان‌سازی و محافظت از مفاصل کمک می‌کند. در بیماران مبتلا به استئوآرتریت، سطح و کیفیت هیالورونیک اسید موجود در مایع مفصلی کاهش می‌یابد و منجربه بروز درد و خشکی مفصل می‌شود. تزریق اسید هیالورونیک به‌ویژه در مراحل ابتدایی بیماری ممکن است به تسکین درد و بهبود عملکرد حرکتی مفصل کمک کند. این روش ممکن است در کنار سایر درمان‌ها استفاده شود.
روش‌های درمانی دیگری ازجمله تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) و درمان با سلول‌های بنیادی برای استئوآرتریت درحال بررسی هستند.
جراحی
جراحی معمولاً برای موارد شدید استئوآرتریت انجام می‌شود؛ زمانی که بیماری به‌طور قابل توجهی فعالیت‌های روزمره فرد را محدود کرده و به درمان‌های دیگر پاسخ نداده باشد. طبق صلاحدید پزشک، انجام تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی پیش و پس از عمل جراحی برای تسریع روند بهبودی و افزایش احتمال دستیابی به نتایج مطلوب توصیه می‌شود. انواع جراحی‌های شایع برای استئوآرتریت شامل موارد زیر است:
اصلاح راستای مفصل (Realignment): در این نوع جراحی، استخوان‌ها و ساختارهای مفصلی که به‌دلیل استئوآرتریت مزمن دچار ناهماهنگی شده‌اند، در راستای مناسبی قرار می‌گیرند. برای مفصل زانو، این روش وزن بدن را به بخش‌های سالم‌تر غضروف منتقل می‌کند و از این طریق درد را کاهش می‌دهد. این نوع جراحی معمولاً برای افراد جوان و فعال توصیه می‌شود که قصد تعویض کامل مفصل را ندارند.
جوش دادن مفصل (Fusion): در این روش، دو یا چند استخوان در یک مفصل به‌صورت دائمی به یکدیگر جوش داده می‌شوند. این نوع جراحی برای مفاصلی که به‌شدت آسیب دیده‌اند و امکان تعویض مفصل برای آن‌ها مناسب نیست، به‌کار می‌رود. جراحی جوش دادن ممکن است برای مفاصل مچ دست، مچ پا و مفاصل کوچک انگشتان دست و پا انجام شود.
تعویض مفصل (Joint Replacement): در این روش، مفصل آسیب‌دیده با یک مفصل مصنوعی (پروتز) جایگزین می‌شود. شایع‌ترین دلیل انجام این جراحی، درد شدیدی است که مانع از انجام فعالیت‌های روزمره و سبک زندگی فعال شده و با استفاده از روش‌های غیردارویی یا دارویی کنترل نشده است. تعویض مفصل در بیشتر بیماران با علائم شدید استئوآرتریت مفصل لگن یا زانو، منجر به کاهش چشمگیر درد می‌شود. بااینحال، این جراحی عوارضی به‌همراه دارد.
