پوکی استخوان

آشنایی با بیماری

استخوان‌های بدن انسان از بافت زنده‌ای با تراکم بالا و حاوی مواد معدنی مانند کلسیم تشکیل شده‌اند که به استحکام و مقاومت اسکلت بدن کمک می‌کنند. در بیماری پوکی استخوان، تراکم استخوانی کاهش می‌یابد و استخوان‌ها ضعیف می‌شوند، به‌طوری‌که حتی یک آسیب جزئی نیز ممکن است منجر به شکستگی استخوان‌ها شود.

نحوه ایجاد بیماری

بافت استخوان طبیعی برای حفظ استحکام و عملکرد مناسب، به‌صورت مداوم خود را بازسازی می‌کند. این بازسازی به‌صورت تخریب بافت قدیمی و استخوان‌سازی مجدد در یک چرخه دائمی انجام می‌شود. در بیماری پوکی استخوان، تنظیم چرخه بازسازی بافت استخوانی به‌هم می‌خورد و تخریب استخوان بیشتر از استخوان‌سازی مجدد انجام می‌شود. این اتفاق طی مدتی باعث کاهش تراکم استخوان و در نتیجه پوکی استخوان می‌شود.

علائم و نشانه‌ها

شکستگی اولین و مهم‌ترین علامت بیماری است. این شکستگی ممکن است به‌دنبال کمترین فشار یا به‌صورت خودبه‌خودی ایجاد شود. شکستگی در هر جایی از بدن ممکن است رخ دهد. استخوان‌های ران، لگن و ستون مهره از شایع‌ترین محل‌های بروز شکستگی در این بیماران هستند. شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان ممکن است باعث درد، بدشکلی اندام، کوتاهی و خمیدگی قامت یا عدم توانایی در راه رفتن شود. در برخی موارد، شکستگی ممکن است علامتی نداشته باشد.

عوامل خطرساز

سن بالا مهم‌ترین عامل خطر بروز پوکی استخوان است. سبک زندگی نامناسب مانند مصرف سیگار و الکل، بی‌تحرکی، تغذیه نامناسب و کم‌وزنی شدید نیز از علل مهم بروز پوکی استخوان هستند. سایر عوامل خطرساز این بیماری عبارت‌اند از:

  • کمبود کلسیم و ویتامین D
  • کم‌وزنی شدید
  • سابقه بیماری روماتیسمی
  • یائسگی زودرس در خانم‌ها
  • مصرف طولانی‌مدت داروهای حاوی کورتون
  • سابقه خانوادگی پوکی استخوان

پیشگیری

داشتن سبک زندگی سالم مهم‌ترین عامل پیشگیری از بروز پوکی استخوان است. ورزش منظم باعث افزایش تراکم استخوان‌ها و تقویت عضلات برای مقاومت بیشتر بدن می‌شود. ترک سیگار و مصرف الکل، تغذیه مناسب شامل مصرف مقدار کافی کلسیم و ویتامین D باعث جلوگیری از پوکی استخوان در فرد می‌شود. در صورت بروز پوکی استخوان به‌دلیل یک بیماری یا مصرف دارو، کنترل صحیح بیماری اصلی و پایش دوره‌ای تحت نظر پزشک توصیه می‌شود.

تشخیص

در بیماران بدون علامت، پوکی استخوان با سنجش تراکم استخوان (BMD) تشخیص داده می‌شود. در این روش، با استفاده از تصویربرداری از نواحی استخوانی تعریف‌شده، تراکم استخوان سنجیده و گزارش می‌شود. درصورتی‌که این تراکم از حد معینی کمتر باشد، پوکی استخوان تشخیص داده می‌شود. همه افراد بیش از 50 سال که در معرض پوکی استخوان هستند و تمام افراد بیش از 65 سال باید با سنجش تراکم استخوان غربالگری شوند.

درمان

درمان در هر فرد بسته به شرایط بالینی، علت پوکی استخوان و احتمال بروز شکستگی متفاوت است. بیماران باید تحت نظر پزشک قرار گیرند و از نظر بالینی بررسی شوند. رعایت سبک زندگی سالم و مصرف مکمل کلسیم و ویتامین D در تمام بیماران توصیه می‌شود. معمولاً از داروهای بیس فسفونات (به‌صورت خوراکی یا تزریقی) در خط اول درمان دارویی پوکی استخوان استفاده می‌شود. سایر داروهایی که در درمان پوکی استخوان استفاده می‌شود، عبارت‌اند از:

  • دنوزومب (به فرم تزریقی هر 6 ماه یک بار)
  • تری‌پاراتاید (قلم تزریق زیرجلدی روزانه)

بهبود سبک زندگی

سبک زندگی سالم علاوه‌بر پیشگیری، در درمان و بهبود کیفیت زندگی فرد نیز مؤثر است. اقداماتی که برای بهبود سبک زندگی توصیه می‌شود عبارت‌اند از:

  • انجام ورزش‌های استقامتی با شدت متوسط
  • مصرف لبنیات و سبزیجات کافی
  • ترک سیگار و الکل
  • خودداری از کم‌وزنی شدید