پسوریازیس نوعی بیماری خودایمنی مزمن پوستی است که کیفیت زندگی بیماران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری باعث افزایش سرعت تکثیر دسته‌ای از سلول‌های پوستی (کراتینوسیت‌ها) می‌شود. در نتیجه پوست ضخیم و ملتهب می‌شود و ضایعات قرمز رنگ همراه با پوسته‌ریزی نقره‌ای در نواحی درگیر ایجاد می‌شود. روش‌های متعددی برای کاهش شدت و کنترل علائم پسوریازیس وجود دارد. در این مقاله، روش‌های درمان پسوریازیس، از درمان‌های دارویی تا طبیعی، به‌طور جامع بررسی می‌شود.
روش‌های درمان پسوریازیس
درمان با فراورده‌های موضعی و داروها از جمله داروهای موضعی، سیستمیک و بیولوژیک از مؤثرترین اقدامات برای کنترل علائم پسوریازیس هستند.
۱. فراورده های موضعی
داروهای موضعی به‌طور مستقیم روی پوست استفاده می‌شوند و در درمان پسوریازیس خفیف با سطح درگیری محدود به‌عنوان درمان اصلی کاربرد دارند.
- مرطوب‌کننده‌ها و نرم‌کننده‌ها: این محصولات به شکل‌های مختلف مانند پماد، کرم و لوسیون موجود هستند و در تمام بیماران مبتلا به پسوریازیس کاربرد دارند. مصرف منظم مرطوب‌کننده‌ها در طول روز، بخصوص پس از شست‌وشو یا استحمام به کاهش خشکی پوست و خارش کمک می‌کند.
- کورتیکواستروئیدهای موضعی: کورتیکواستروئیدهای موضعی به‌عنوان درمان اصلی در پسوریازیس خفیف تا متوسط کاربرد دارند و به شکل‌های مختلف ازجمله پماد یا کرم روی پوست استفاده می‌شوند و التهاب، خارش و پوسته‌ریزی را به‌طور مؤثری کاهش می‌دهند. مصرف طولانی‌مدت دوزهای زیاد کورتیکواستروئیدهای موضعی به‌دلیل نازک کردن پوست توصیه نمی‌شود.
- آنالوگ‌های ویتامین D: ویتامین D (کلسی تریول) و آنالوگ‌های صناعی آن (کلسی پوتریول) سرعت رشد سلول‌های پوستی را کند می‌کنند و در پسوریازیس خفیف تا متوسط کاربرد دارند. این داروها ممکن است به‌عنوان جایگزین کورتیکواستروئیدهای موضعی تجویز شوند.
- رتینوئیدهای موضعی: رتینوئید‌ها شکل صناعی ویتامین A هستند. تازاروتن نوعی رتینوئید موضعی است که به تنظیم رشد سلول‌های پوستی کمک می‌کند و باعث کاهش پوسته‌ریزی و کنترل التهاب در بیماران پسوریازیس می‌شود.
- مهارکننده‌های کلسی‌نورین: شکل موضعی این دسته دارویی مانند تاکرولیموس و پیمکرولیموس، با تنظیم سیستم ایمنی به کنترل علائم پسوریازیس کمک می‌کند و بیشتر برای بیماران پسوریازیس با درگیری نواحی حساس مانند صورت و چین‌های بدن کاربرد دارد.
- آنترالین: دارویی موضعی است که با کاهش سرعت تکثیر سلول‌ها، به کنترل پوسته‌ریزی و التهاب در بیماران پسوریازیس کمک می‌کند.
- کل تار (قطران) :کل تار (قطران) محصول جانبی فراوری زغال‌سنگ است که به‌دلیل داشتن خواص ضدالتهابی و ضدخارش در درمان پسوریازیس کاربرد دارد و ممکن است به‌عنوان جایگزین کورتیکواستروئیدهای موضعی استفاده شود. این فراورده به شکل‌های مختلف مانند کرم، شامپو یا روغن در دسترس است.
- سالیسیلات: شامپوها و فراورده‌های حاوی سالسیلیک اسید به کاهش پوسته‌ریزی در پسوریازیس کف سر کمک می‌کنند.
۲. داروهای سیستمیک
داروهای سیستمیک بر تقسیم سلولی و سیستم ایمنی بدن تأثیر می‌گذارند و به‌شکل خوراکی یا تزریقی مصرف می‌شوند. داروهای سیستمیک برای موارد شدیدتر پسوریازیس، درصورت عدم پاسخ به درمان‌های اولیه یا امکان‌پذیر نبودن فتوتراپی با صلاحدید پزشک معالج تجویز می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:
- متوترکسات: متوترکسات نوعی داروی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی است که باعث کاهش سرعت تکثیر سلول‌های پوستی و کاهش التهاب می‌شود.
- اپرمیلاست: اپرمیلاست دارویی خوراکی است که با مهار نوعی آنزیم در سیستم ایمنی، تولید واسطه‌های التهابی خاصی را کاهش می‌دهد و منجر به کاهش التهاب و بهبود علائم پسوریازیس می‌شود.
- سیکلوسپورین: سیکلوسپورین نوعی داروی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی است که برای موارد شدید و مقاوم پسوریازیس به‌صورت خوراکی تجویز می‌شود.
- رتینوئیدهای خوراکی: آسیترتین نوعی رتینوئید خوراکی است که برای درمان پسوریازیس شدید تجویز می‌شود.
- سایر داروها: داروهای هیدروکسی اوره، مایکوفنولات موفتیل، تیوگوانین، آزاتیوپرین و فومارات در کاهش علائم پسوریازیس نقش دارند و برحسب شرایط بیمار، توسط پزشک ممکن است تجویز شوند.
۳. درمان‌های بیولوژیکی
داروهای بیولوژیک به‌طور اختصاصی بر عملکرد بخش مشخصی از سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارند. داروهای بیولوژیک در پسوریازیس با فرم شدیدتر که به سایر درمان‌ها پاسخ نداده است، کاربرد دارند. این داروها بیشتر به‌صورت تزریقی مصرف می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:
- مهارکننده‌های TNF-alpha: این داروها مانند اتانرسپت، آدالیمومب و اینفلکسی مب با مهار پروتئینی به‌نام TNF-alpha، باعث کاهش تولید واسطه‌های التهابی خاصی می‌شوند و به این ترتیب علائم پسوریازیس را کاهش می‌دهند.
- مهارکننده‌های اینترلوکینی: اینترلوکین‌ها پروتئین‌هایی هستند که از گلبول‌های سفید ترشح می‌شوند و در ایجاد التهاب نقش دارند. مهارکننده‌های اینترلوکینی با اتصال به اینترلوکین‌هایی که در ایجاد علائم پسوریازیس نقش دارند، مانند اینترلوکین 23 (گوسلکومب)، اینترلوکین 17 (سکوکینومب) و اینترلوکین 12/23 (استکینومب) در درمان پسوریازیس کاربرد دارند.
درمان‌های غیردارویی پسوریازیس
علاوه‌بر داروها، روش‌های غیردارویی مختلفی نیز برای کنترل علائم پسوریازیس وجود دارد.
1. فتوتراپی (نوردرمانی)
نوردرمانی یکی از روش‌های مؤثر برای کاهش علائم پسوریازیس است. در این روش، از اشعه فرابنفش استفاده می‌شود که خاصیت ضد تکثیر سلولی و ضدالتهابی دارد. این روش به جلسات درمانی منظم نیاز دارد. انجام فتوتراپی در برخی از بیماران، مانند افراد با سابقه ابتلا به سرطان پوستی، امکان‌پذیر نیست.
2. تغییرات سبک زندگی و رژیم غذایی
برخی تغییرات در سبک زندگی که به مدیریت علائم پسوریازیس کمک می‌کنند، عبارت‌اند از:
- حذف محرک‌های محیطی: توصیه می‌شود محرک‌هایی که باعث تشدید علائم بیماری می‌شود (مانند سیگار، استرس عاطفی و آسیب پوستی)، شناسایی و از آن‌ها خودداری شود.
- رژیم غذایی سالم: مصرف رژیم غذایی مغذی، متعادل و غنی از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل به کاهش شدت علائم کمک می‌کند.
- ورزش منظم: فعالیت بدنی مناسب به حفظ سلامت عمومی و کاهش استرس کمک می‌کند.
- کاهش استرس: تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند مراقبه، یوگا و تمرینات تنفسی به کنترل بیماری کمک می‌کنند.
- حفظ رطوبت پوست: استفاده مرتب از کرم‌های مرطوب‌کننده، به‌ویژه پس از استحمام، به حفظ رطوبت پوست و کاهش التهاب کمک می‌کند.
- پیشگیری از صدمه به پوست: از آسیب به پوست مانند سوختگی یا خراشیدگی که باعث تشدید ضایعات در محل صدمه پوستی می‌شود، پیشگیری شود و از کرم‌های ضدآفتاب به‌طور مرتب استفاده شود.
درمان‌های طبیعی و طب مکمل
درمان‌های طبیعی ممکن است به تسکین علائم بیماران کمک کنند. درمان‌های طبیعی جایگزین درمان‌های دارویی نیستند و طبق صلاحدید پزشک معالج در کنار درمان اصلی ممکن است استفاده شوند.
- روغن نارگیل و آلوئه‌ورا: این فراورده‌ها به نرمی و حفظ رطوبت پوست کمک می‌کنند.
- روغن درخت چای: به‌دلیل خواص ضدالتهابی، به بهبود درگیری‌های کف سر کمک می‌کند.
- حمام جو دوسر: حمام جو دوسر یا فراورده‌های پوستی حاوی جو دوسر برای مرطوب کردن و تسکین خارش پوست مفید است.
- زردچوبه: به‌دلیل خواص ضدالتهابی، درکاهش التهاب پوستی مؤثر است. فراورده‌های حاوی زردچوبه مانند پماد یا مکمل خوراکی کورکومین باید طبق صلاحدید پزشک معالج مصرف شوند.
جمع‌بندی
پسوریازیس نوعی بیماری مزمن و خودایمنی پوستی است که تظاهرات آن با التهاب، قرمزی و پوسته‌ریزی است. این بیماری غیرمسری است و روش‌های مختلفی برای کنترل علائم آن وجود دارد. درمان‌های دارویی شامل داروهای موضعی، سیستمیک و بیولوژیک هستند که بسته به شدت و وسعت درگیری، برای بیمار تجویز می‌شوند. همچنین، روش‌های غیردارویی مانند فتوتراپی، تغییر سبک زندگی، رژیم غذایی و درمان‌های طبیعی در کنار درمان‌های دارویی به کاهش علائم کمک می‌کنند. ترکیب چندین روش درمانی با صلاحدید پزشک متخصص به مدیریت بهتر این بیماری کمک می‌کند و کیفیت زندگی بیماران را بهبود می‌بخشد.
منابع
- National Psoriasis Foundation (www.psoriasis.org)
- Mayo Clinic (www.mayoclinic.org)
- WebMD (www.webmd.com)
- Harvard Health Publishing (www.health.harvard.edu)
- American Academy of Dermatology (www.aad.org)