درمان دیابت

بسته به نوع دیابت، ممکن است برای درمان آن نیاز به پایش قند خون و مصرف داروهای خوراکی یا تزریقی مثل انسولین باشد. مصرف غذای سالم، حفظ وزن در محدوده سالم و داشتن فعالیت منظم نیز نقش مهمی در کنترل دیابت دارند.

» درمان انواع مختلف دیابت :
یک جنبه مهم کنترل دیابت، حفظ وزن در محدوده طبیعی با داشتن برنامه‌ برای ورزش و رژیم غذایی سالم است. این اقدامات به سلامت عمومی بدن نیز کمک می‌کنند:

– مصرف غذای سالم: برخلاف باور عمومی، رژیم اختصاصی برای دیابت وجود ندارد. رژیم غذایی باید بر پایه میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین‌های کم‌چرب و غلات کامل چیده شود؛ این مواد چربی کم و فیبر بالایی دارند. مصرف چربی‌های اشباع‌شده، کربوهیدرات‌های فرآوری‌شده و شیرینی‌ها باید محدود شود. این نوع رژیم غذایی در واقع برای همه افراد خانواده مفید است. مصرف هرازگاه غذاهای شیرین به شرط اینکه جزو برنامه غذایی در نظر گرفته شوند ایرادی ندارد.
اما مسئله‌ای که چالش برانگیز است انتخاب مواد غذایی مناسب و مقدار مصرف آنها است. یک متخصص تغذیه می‌تواند در تهیه برنامه غذایی متناسب با سلیقه غذایی،سبک زندگی و اهدافتان به شما کمک کند. معمولاً نحوه شمارش کربوهیدرات‌ دریافتی نیز به خصوص در صورت ابتلا به دیابت نوع ‍۱ آموزش داده می‌شود.

– فعالیت بدنی: همه افراد به فعالیت هوازی منظم احتیاج دارند و این موضوع در مورد افراد مبتلا به دیابت نیز صدق می‌کند. ورزش با انتقال قند به داخل سلول‌ها، میزان آن را در خون کاهش داده و همچنین حساسیت به انسولین را افزایش می‌دهد. در نتیجه بدن برای انتقال قند به سلول‌ها به میزان کمتری انسولین احتیاج دارد.
قبل از ورزش‌کردن با پزشک خود مشورت کنید. ورزش‌هایی که به آن علاقه‌مند هستید مثل پیاده‌روی، شنا یا دوچرخه‌سواری را انجام دهید. مهمترین نکته‌ این است که فعالیت بدنی باید جزوی از برنامه روزانه باشد.
سعی کنید در بیشتر روزهای هفته حداقل ۳۰ دقیقه ورزش هوازی انجام دهید. بازه زمانی ورزش در کمترین حالت می‌تواند ۱۰ دقیقه باشد ولی در این صورت سه بار در روز باید انجام شود. اگر مدتی است که فعالیت نداشته‌اید، کم‌کم شروع کنید و مدت آن را افزایش دهید.

» درمان دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲ :
درمان دیابت نوع ۱ از راه تزریق یا استفاده از پمپ انسولین، پایش مرتب قند خون و شمارش کربوهیدرات‌ها انجام می‌شود.
اساس درمان دیابت نوع ۲ نیز تغییرات سبک زندگی و پایش قند خون در کنار مصرف داروهای خوراکی دیابت، انسولین یا هردو است.

– پایش قند خون: بسته به رژیم درمانی، ممکن است نیاز باشد قند خون تا ۴ بار در روز اندازه گرفته شده و ثبت شود. در صورت مصرف انسولین این کار ممکن است با دفعات بیشتری انجام شود.
در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ که انسولین دریافت نمی‌کنند به طور کلی قند خون با دفعات بسیار کمتری اندازه گرفته می‌شود.
پایش دقیق قند خون تنها راهی است که از طریق آن می‌توان اطمینان حاصل کرد قند خون در محدوده مورد نظر قرار دارد.
حتی با کنترل دقیق، میزان قند خون ممکن است به طور غیر قابل پیش‌بینی تغییر کند. با کمک پزشک به مرور متوجه می‌شوید که قند خونتان چگونه در پاسخ به غذا، فعالیت بدنی، داروها، بیماری، استرس، الکل و -برای زنان- تغییر در میزان هورمون‌های زنانه تغییر می‌کند.علاوه بر پایش روزانه قند خون، معمولاً انجام آزمایش A1C به طور منظم توسط پزشک توصیه می‌شود تا میزان متوسط قند خون طی ۲ تا ۳ ماه گذشته اندازه‌ گرفته شود.
در مقایسه با پایش روزانه و مکرر قند خون، آزمایش A1C نحوه عملکرد کلی درمان دیابت را بهتر نشان می‌دهد. در صورت افزایش میزان A1C ممکن است به تغییر در داروهای خوراکی، انسولین یا برنامه غذایی نیاز باشد.A1C هدف در هر فرد بسته به عوامل متنوعی مثل سن و وجود بیماری‌های دیگر، ممکن است با افراد دیگر متفاوت باشد. اما انجمن دیابت آمریکا توصیه می‌کند که برای بیشتر افراد، A1C زیر ۷ درصد باشد.در مورد A1C هدف خود با پزشک مشورت کنید.

– انسولین: افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ برای ادامه زندگی به درمان با انسولین احتیاج دارند. بیشتر افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ یا دیابت بارداری نیز به انسولین نیاز خواهند داشت.
انواع مختلفی از انسولین مثل انسولین سریع‌اثر، طولانی‌اثر و متوسط‌اثر وجود دارد. بر اساس نیازهای هر فرد، ممکن است ترکیبی از چند نوع انسولین برای مصرف در طول روز و شب توسط پزشک تجویز شود.
انسولین به صورت خوراکی نمی‌تواند مصرف شود چون آنزیم‌های معده از فعالیت انسولین جلوگیری می‌کنند. انسولین معمولاً با استفاده از یک سرنگ و سوزن نازک یا یک قلم (دستگاهی شبیه به یک خودنویس بزرگ) تزریق می‌شود.

– داروهای خوراکی و سایر داروها: گاهی اوقات داروهای خوراکی یا سایر داروهای تزریقی نیز تجویز می‌شوند. برخی از داروهای دیابت باعث تحریک پانکراس برای تولید و آزادسازی بیشتر انسولین می‌شوند. برخی دیگر باعث مهار تولید و آزادسازی گلوکز از کبد شده و در نتیجه برای انتقال قند به داخل سلول ها به انسولین کمتری نیاز است.

داروهای دیگری نیز وجود دارند که باعث مهار آنزیم‌های معده یا روده می‌شوند. این آنزیم‌ها باعث شکسته شدن کربوهیدرات یا افزایش حساسیت بافت‌ها به انسولین می‌شوند. متفورمین معمولاً اولین دارویی است که برای دیابت نوع ۲ تجویز می‌شود.

– پیوند پانکراس: در برخی از بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ امکان انجام پیوند پانکراس وجود دارد. روش پیوند سلول‌های پانکراس به جای پیوند کامل عضو نیز تحت تحقیق و بررسی است. در صورت موفقیت‌آمیز بودن پیوند، دیگر احتیاجی به درمان با انسولین وجود ندارد. اما عمل پیوند همیشه موفقیت‌آمیز نیست و چنین اقداماتی خطرات جدی به دنبال دارند. برای جلوگیری از رد پیوند، باید به صورت مادام‌العمر داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مصرف شوند. این داروها ممکن است عوارض جدی داشته باشند، به همین دلیل پیوند پانکراس معمولاً تنها در کسانی انجام می‌شود که دیابت آنها غیر قابل کنترل است یا همزمان به پیوند کلیه نیز احتیاج دارند.

– جراحی چاقی (باریاتریک): در این روش با ایجاد مانع در مسیر گوارشی، دور زدن آن یا برداشتن بخشی از معده، کاهش وزن اتفاق می‌افتد. با اینکه این روش به طور خاص جزو درمان دیابت نوع ۲ در نظر گرفته نمی‌شود، اما ممکن است در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ که مبتلا به چاقی هستند و شاخص توده بدنی آنها بالاتر از ۳۵ است مفید باشد. یکی از روش‌های جراحی باریاتریک، بایپس یا دور زدن معده است. دیده شده است که میزان قند خون در بیمارانی که بایپس معده در آنها انجام شده است به میزان قابل توجهی بهبود می‌یابد. اما عوارض درازمدت و فواید این روش برای دیابت نوع ۲ هنوز مشخص نیست.

» درمان دیابت بارداری
کنترل میزان قند خون برای حفظ سلامت نوزاد و اجتناب از بروز مشکل در زمان زایمان بسیار اهمیت دارد. برای درمان آن علاوه بر رعایت رژیم غذایی سالم و ورزش، ممکن است پایش قند خون و در برخی موارد، مصرف انسولین یا داروهای خوراکی نیز انجام شود.
در زمان زایمان، میزان قند خون توسط پزشک پایش می‌شود و اگر قند خون مادر افزایش یابد، باعث افزایش انسولین در نوزاد شده و قند خون نوزاد پس از تولد پایین خواهد بود.

» درمان پیش دیابت
در صورت ابتلا به پیش دیابت، رعایت سبک زندگی سالم می‌تواند باعث شود قند خون به میزان طبیعی کاهش پیدا کند یا در کمترین حالت، از افزایش آن به سمت دیابت نوع ۲ پیشگیری کند. برای این کار حفظ وزن در محدوده سالم از طریق ورزش و مصرف غذای سالم کمک‌کننده است. ورزش‌کردن به میزان حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته و کاهش حدود ۷ درصد از وزن بدن ممکن است از بروز دیابت نوع ۲ پیشگیری کند یا آن را به تاخیر بیندازد.
اگر احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ بالا باشد، برای مثال در صورت بدتر شدن پیش دیابت یا ابتلا به بیماری قلبی-عروقی، کبد چرب یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، امکان مصرف داروهایی مثل متفورمین نیز وجود دارد.
در برخی موارد، به مصرف داروهای کنترل‌کننده کلسترول (استاتین‌ها) و داروهای کاهنده فشار خون نیاز است. همچنین ممکن است برای کمک به پیشگیری از بیماری‌های قلبی-‌عروقی در صورت بالا بودن احتمال آنها، آسپیرین با دوز کم توسط پزشک تجویز شود. با این حال رعایت سبک زندگی سالم همچنان از اهمیت فراوان برخوردار است.